Umowa franczyzy podstawą udanego biznesu

Umowa franczyzy to dokument prawny, w którym w sposób kompleksowy ujęta jest transakcja zawierana pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Jej kompleksowość nie polega na szczegółowości, lecz na sprawiedliwym i precyzyjnym opisaniu modelu współpracy pomiędzy stronami, z uwzględnieniem mechanizmów kontrolnych, pozwalających franczyzodawcy zachować spójność jego systemu franczyzowego.

Umowa franczyzy należy w polskim prawie do kategorii umów nienazwanych, czyli takich, które nie są unormowane w kodeksie cywilnym ani w innych aktach prawa cywilnego. Dopuszczalność jej zawierania wynika z zasady swobody umów przewidzianej w kodeksie cywilnym. Na jej podstawie strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W przypadku franczyzy granice swobody kontraktowania wyznaczane są, między innymi, przez bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych.

Co umowa powinna zawierać

Umiejscowienie umowy franczyzy pośród umów nienazwanych daje z jednej strony dużą swobodę w kształtowaniu jej treści, ale z drugiej wymaga precyzyjnego uregulowania wszystkich istotnych elementów i łatwo jest popełnić błąd, pomijając którąś z ważnych kwestii.

Z punktu widzenia interesów franczyzobiorcy umowa powinna:

• określać właściwości i zakres udzielanych mu praw – dotyczy to zakresu jego działalności i formalnego udzielania praw do korzystania ze znaków towarowych, materiałów objętych prawami autorskimi itp.;
• wskazywać okres obowiązywania umowy – franczyzobiorca powinien mieć możliwość co najmniej odzyskania zainwestowanego kapitału;
• określać właściwość i zakres świadczeń wstępnych i bieżących dostarczanych przez franczyzodawcę – powinny one umożliwić franczyzobiorcy wejście do systemu, przeszkolenie i wyposażenie go tak, by mógł rozpocząć działalność gospodarczą; oprócz tego w trakcie obowiązywania umowy franczyzodawca powinien realizować wyszczególnione w niej świadczenia bieżące;
• precyzyjnie określać zobowiązania franczyzobiorcy – znając je, franczyzobiorca będzie świadomie podejmował decyzję o zawarciu umowy i będzie mógł określić, czy jest w stanie sprostać oczekiwaniom franczyzodawcy;
• definiować warunki rozwiązania umowy i jego konsekwencje – franczyzobiorca powinien wiedzieć, dokładnie jakie naruszenia umowy z jego strony mogą pociągnąć za sobą jej rozwiązanie z jego winy; powinien też mieć możliwość naprawienia drobniejszych jej naruszeń.

Franczyza to nie dystrybucja ani agencja

Umowa franczyzy bywa także mylona z innymi umowami. Nie jest to umowa dystrybucyjna, ponieważ jej istotą nie jest dostarczanie towarów w celu ich dalszej odsprzedaży, lecz udzielenie franczyzobiorcy uprawnienia i jednocześnie zobowiązanie go do korzystania z całego pakietu franczyzowego franczyzodawcy. Na taki pakiet składają się między innymi oznaczenia przedsiębiorstwa, wiedza i doświadczenie (know-how) oraz wsparcie ze strony franczyzodawcy. Jednym słowem, cała metoda prowadzenia biznesu opracowana i zweryfikowana przez franczyzodawcę w jego własnych placówkach.

Nie jest to umowa agencyjna, gdyż franczyzobiorca, w przeciwieństwie do agenta, zawsze działa we własnym imieniu i na własny rachunek. Franczyzobiorca nie dostaje też, tak jak agent, wynagrodzenia za swoje działania w postaci prowizji. Natomiast we franczyzie wynagrodzenie przysługuje franczyzodawcy, za prawa których udzielił franczyzobiorcy.

Umowie franczyzy najbliżej jest do umowy licencyjnej. Obie te umowy zawierają element zezwolenia na korzystanie z prawa, ale mimo to nie jest możliwe ich utożsamianie. Przede wszystkim umowa franczyzy jest umową obszerniejszą. Zawiera, oprócz elementów licencyjnych, określenie wzajemnych praw i obowiązków stron, postanowienia dotyczące dostaw, zatrudniania i szkolenia pracowników i inne.

Nie ma jednego wzoru umowy

Prawidłowo skonstruowana umowa franczyzy musi w należyty sposób zabezpieczać interesy stron, w szczególności know-how franczyzodawcy, zachowując jednocześnie rynkowe standardy w zakresie praw i obowiązków nakładanych na franczyzobiorców. Nie można jednak stworzyć jednego wzorca umowy franczyzy. Powodem tego jest różnorodność branżowa firm funkcjonujących na zasadach franczyzy, a także różnorodny zakres działalności prowadzonej w ramach każdej z branż

Częstym błędem popełnianym przez początkujących franczyzodawców jest rozpoczynanie budowy systemu franczyzowego właśnie od próby opracowania wzorcowej umowy franczyzy. Podczas gdy w rzeczywistości umowa franczyzy jest zwieńczeniem całego procesu opracowania dokumentacji systemu franczyzowego, klamrą spinającą wszystkie elementy wchodzące w skład pakietu franczyzowego oferowanego przez franczyzodawcę. Musi ona opisywać model biznesowy działalności franczyzodawcy i jego know-how, więc siłą rzeczy powinna powstawać jako jeden z ostatnich elementów pakietu franczyzowego oferowanego przez franczyzodawcę.

Innym nieporozumieniem związanym z umowami franczyzy jest przeświadczenie, że wystarczające jest przerobienie przez franczyzodawcę lub jego doradcę prawnego jakiegoś ogólnodostępnego wzoru umowy franczyzy. Takie wzory mają jednak to do siebie, że jedynie w ogólnym zarysie sygnalizują niektóre z zagadnień wymagających uregulowania. Nie może jednak być inaczej, ponieważ to, co we franczyzie wyjątkowe i niepowtarzalne, czyli fakt, że systemy franczyzowe funkcjonują praktycznie we wszystkich branżach gospodarki, powoduje, że nie sposób jest opracować jednego, uniwersalnego wzoru umowy franczyzy.

Podsumowując, należy pamiętać, że:

• Umowa franczyzy jest umową wzajemną.
• Franczyzodawca ma uprzywilejowaną i dominującą pozycję wobec franczyzobiorcy.
• Każda ze stron umowy franczyzy jest zainteresowana powodzeniem własnej działalności, a system franczyzowy jest dla nich jedynie narzędziem do osiągnięcia tego celu.
• Minimum warunków umowy franczyzy określa Europejski Kodeks Etyczny Franczyzy.

Tworząc umowę, należy pamiętać, że tak długo, jak współpraca stron dobrze się układa, do umowy zazwyczaj się nie zagląda. Potrzebna jest ona w momencie, gdy relacje stron zaczynają się psuć i dochodzi do sporu. Dlatego też umowa powinna trafnie przewidywać sytuacje konfliktowe oraz zawierać zapisy regulujące je w jasny i precyzyjny sposób.

Andrzej Krawczyk

Akademia Rozwoju Systemów Sieciowych

www.arss.com.pl

zdjęcie: Archiwum prywatne