Czas żniw, czyli wypłaty dywidendy
w spółkach kapitałowych

Wypłata dywidendy nie jest może najbardziej optymalnym rozwiązaniem z punktu widzenia podatku dochodowego, jednak w pewnym przypadkach bywa niezbędna. Podział zysku w spółkach kapitałowych wymaga jednak spełnienia szeregu formalności, o których czasami zdarza się zapominać.

Czy sprawozdanie finansowe jest już zatwierdzone?

Po pierwsze, co do zasady koniecznym warunkiem wypłaty dywidendy jest zatwierdzenie sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy uchwałą zwyczajnego zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia oraz okoliczność, iż sprawozdanie to wykazuje zysk. Po drugie, musi zostać również podjęta uchwała (decyzja) o podziale zysku. Jeżeli powyższe warunki są spełnione wspólnik nabywa roszczenie o wypłatę dywidendy, i tym samym bez zgody wszystkich wspólników nie jest możliwa reasumpcja ww. uchwały (anulowanie decyzji) i pozbawienie wspólników przyznanej im uprzednio dywidendy. W przypadku spółek akcyjnych dodatkowym wymogiem jest poprzedzenie ww. uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.

Dzień dywidendy

Roszczenia nabywają ci wspólnicy (lub akcjonariusze), którzy byli prawnymi posiadaczami udziałów w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku, jednakże umowa lub statut spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do wskazania innego dnia dywidendy (tj. dnia według którego ustala się krąg wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy). Dzień dywidendy może przypadać w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. W takim przypadku roszczenie o wypłatę dywidendy nabywa nie ten, który posiadał udziały (lub akcje) podczas podejmowania uchwały o podziale zysku, lecz kto był ich prawnym posiadaczem w dniu dywidendy. Z kolei osoba, która nabyła już prawo do dywidendy, pomimo późniejszego zbycia udziałów (lub akcji), nie traci tego prawa.

…i termin jej wypłaty

Termin wypłaty dywidendy może określać uchwała o podziale zysku. Gdy uchwała nie zawiera tego elementu, uprawnienie do określenia dnia wypłaty posiada zarząd (w przypadku spółek z o.o.) lub rada nadzorcza (spółki akcyjne niepubliczne). W przypadku niewskazania terminu wypłaty przez uprawniony organ roszczenie o wypłatę dywidendy nie staje się wymagalne, co rodzi praktyce określone komplikacje prawne łącznie z zablokowaniem możliwości wypłaty dywidendy.

Spółki publiczne

W przypadku spółek publicznych ustalenie dnia dywidendy oraz terminu wypłaty dywidendy to kompetencje zwyczajnego walnego zgromadzenia. Dzień dywidendy może być wyznaczony nie wcześniej niż pięć dni i nie później niż trzy miesiące od dnia powzięcia uchwały. Termin wypłaty dywidendy może być wyznaczony w okresie kolejnych trzech miesięcy, licząc od dnia dywidendy. Po skróceniu cyklu rozrachunkowego na polskiej giełdzie z trzydniowego na dwudniowy (T+2) ostatnim dniem, w którym zakup akcji na giełdzie zapewnia otrzymanie dywidendy jest dzień przypadający na dwa dni sesyjne przed dniem dywidendy. Wypłata dywidendy przypadająca na akcje zdematerializowane zarejestrowane w systemie KDPW jest obsługiwana przez Krajowy Depozyt, a środki wpływają na rachunki pieniężne uprawnionych do dywidendy osób.

Sankcje są poważne

Czynność prawna dotycząca podziału zysku dokonana bez spełnienia warunków ustawowych jest nieważna z mocy prawa, a uchwały o podziale zysku podlegają stwierdzeniu nieważności w drodze stosownych powództw. Wspólnik (lub akcjonariusz), który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki (statutu) otrzymał wypłatę zobowiązany jest do jej zwrotu na rzecz Spółki. Członkowie organów spółki, którzy ponoszą odpowiedzialność za taką wypłatę, odpowiadają za jej zwrot spółce solidarnie z odbiorcą dywidendy.

W przypadku spółki z o.o. szczególna regulacja rozszerza ponadto odpowiedzialność za zwrot wypłaty na wszystkich wspólników (w stosunku do ich udziałów) w przypadku, gdy zwrotu nie można uzyskać od danej osoby, w zakresie w jakim jest to niezbędne dla pełnego pokrycia kapitału zakładowego. Ponadto zobowiązani wspólnicy nie mogą być z powyższej odpowiedzialności zwolnieni przez spółkę.

Kodeks to nie wszystko

Powyższe rozważania odnoszą się jedynie do podstawowych kwestii dotyczących zasad wypłaty dywidendy, które mogą w niektórych przypadkach podlegać modyfikacjom na mocy umowy spółki lub statutu. W szczególności w spółce z o.o. swoboda ta jest znaczna i może obejmować np. przekazana innemu organowi lub nawet podmiotowi trzeciemu uprawnienia do podejmowania decyzji o podziale zysku w spółce.

W kolejnych artykułach powyższy temat będzie kontynuowany; postaramy się w szczególności przybliżyć zasady dotyczące określania możliwej wartości dywidendy oraz ograniczeń przy wypłacie zaliczek na dywidendę (która to instytucja w warunkach polskich rodzi kilka istotnych problemów praktycznych).

Michał Górecki, Radca Prawny, wspólnik zarządzający w firmie DGP

DGP  Doniec Górecki Potoplak jest nowoczesną firmą doradczą świadczącą usługi profesjonalne z zakresu finansowania przedsięwzięć, kreowania strategii biznesowych, obsługi projektów na rynku kapitałowym (rynek publiczny i prywatny), fuzji i przejęć, doradztwa prawnego i podatkowego.

https://www.i-dgp.com/